Tadeusz Rakowiecki (1878-1965)

 Tadeusz Augustyn Rakowiecki – lekarz, astronom i krytyk literacki, związany od 1925 roku z Hajnówką.

   Urodził się 27 lipca 1878 roku we wsi Grala-Dąbrowizna (pow. siedlecki). Był jednym z dziewięciorga dzieci średniozamożnych ziemian, Jarosława i Pauliny (z domu Szeliga) Rakowieckich, a także wnukiem wybitnego historyka, slawisty i społecznika – Ignacego Benedykta Rakowieckiego.

  Uczył się w Warszawie, początkowo w prywatnej szkole średniej Floriana Łagowskiego, później w V Gimnazjum rządowym. Maturę zdał w 1897 roku. Choć przejawiał zainteresowania naukami ścisłymi, wybrał studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim – zadecydowała o tym sytuacja materialna rodziny. Po ukończeniu studiów w 1902 roku pracował przez rok w Szpitalu Wolskim w Warszawie, później jako lekarz wojskowy we Władywostoku, Charbinie i Kuanczandrze. W 1905 roku wrócił do kraju, zatrudniając się w Szpitalu św. Ducha w Warszawie. W tym okresie, oprócz praktyki lekarskiej, zajmował się także krytyką literacką, głównie twórczością Stefana Żeromskiego. Po wybuchu I wojny światowej zmobilizowany został jako lekarz. Dostał się do niewoli austriackiej. Zwolniony w 1916 roku, pracował do 1920 roku w powiatowym szpitalu w Bychawie (Lubelskie). Następnie przez 2 lata służył jako lekarz w II Brygadzie Kawalerii WP. Zdemobilizowany został w stopniu majora rezerwy. W latach 1922-1925 pracował w Łukowie, następnie w Sułoszowej k. Ojcowa.

  W 1925 roku przyjechał do Hajnówki, by osiąść w niej na stałe. W tym małym osiedlu robotniczym, a także w najbliższej okolicy, nie było wówczas ani jednego lekarza. Należało zająć się organizacją lecznictwa. Jako komisarz organizacyjny Rakowiecki zorganizował Kasę Chorych w Hajnówce, w Bielsku, Podlaskim, Białowieży i Siemiatyczach. Trzeba było leczyć nie tylko w ambulatorium, ale i jeździć furmanką po bliższej i dalszej okolicy. Rakowiecki musiał odwiedzić dziennie dwudziestu, a nieraz i więcej chorych. Miejscowa ludność pokochała swego doktora za jego uczynność i gotowość do niesienia pomocy, także za jego gołębie serce.

  W czasie praktyki lekarskiej w Hajnówce Rakowiecki zrobił doktorat z medycyny. Mieszkał przy ul. Warszawskiej, niedaleko stacji kolejowej, w drewnianym, parterowym domku z ganeczkiem. Tutaj rozwijał swoje zainteresowania astronomią, które zostały pobudzone w 1920 roku, przypadkowo zakupioną w antykwariacie książką „Kosmografia” Jana W. Jędrzejewicza. Wkrótce stała się ona jego natchnieniem.

  Biograf Rakowieckiego, Konrad Rudnicki, tak scharakteryzował ten okres: „Zaczął jako samouk studiować coraz trudniejsze problemy astronomii klasycznej. Przeszedł szybko do stawiania i rozwiązywania nowych własnych zagadnień. W niecałe trzy lata od pierwszych lektur astronomicznych, jako produkt uboczny systematycznego porządkowania zdobytych wiadomości, powstał rękopis podręcznika akademickiego „Drogi planet i komet” („Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, nr 3/2001).

  W 1930 roku Rakowiecki otrzymał od prof. Tadeusza Banachiewicza propozycję objęcia katedry astronomii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, po zmarłym profesorze Marcinie Ernście. Doktor był już w tym okresie znany jako autor wysoko ocenianych prac astronomicznych, które ukazywały się w czasopismach naukowych, zarówno w Polsce, jak i za granicą. Skromny z natury, nie przyjął tej propozycji, motywując to swoją wąską specjalizacją w zakresie mechaniki nieba, a także tym, że nie potrafi i nie chce być dydaktykiem. Żal mu też było opuścić swoich pacjentów w Hajnówce.

  Mieszkając w Hajnówce, Rakowiecki otrzymywał czasem listy z zagranicy, adresowane do niego tak: Astronomical Observatory – Hajnówka. Przychodziło się wyjaśniać, że nie ma żadnego obserwatorium, że nie ogląda nieba przez lunety. Jego astronomia obraca się tylko w zakresie teorii. Twierdził też, że astronomii nie traktuje jako pracy, ona była dla niego wypoczynkiem.

  Rakowiecki mieszkał i pracował w Hajnówce także podczas II wojny światowej. W czasie okupacji szczęśliwie uniknął śmierci i wysiedlenia, chroniony przez wdzięcznych pacjentów. Pracował również po zakończeniu II wojny światowej. Publikował jednocześnie prace napisane w czasie wojny, gdy ich druk był niemożliwy, jak i pisał nowe.

  W rzadkich wolnych chwilach doktor brał swoją laseczkę i szedł na daleki spacer po puszczy, mawiał – „na obchód swego rejonu”. Kochał przyrodę, ciężko przeżywał wycinanie drzew. Lubił poezję, piękno słowa. Z pamięci mógł recytować długie fragmenty prozy Żeromskiego, o którym napisał i wydał, jeszcze przed I wojną światową, dwie książki.

  Za całokształt pracy społecznej i za ponad pół wieku trwającą działalność medyczną dr Rakowiecki odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi. Podczas jego wręczania zgromadzona miejscowa ludność urządziła mu niezwykle serdeczną i długą owację. Rakowiecki był też uhonorowany odznaką za wzorową pracę w służbie zdrowia.

  Wierną towarzyszką jego życia była od 1914 roku Pelagia z Górskich – nauczycielka, działaczka niepodległościowa i oświatowa. Razem przeprowadzali w Hajnówce różne akcje społeczne. Byli ofiarnymi działaczami w dziedzinie kultury i oświaty, organizatorami życia kulturalnego, prelegentami.

  Tadeusz Rakowiecki zmarł 6 kwietnia 1965 roku w Hajnówce, został pochowany na cmentarzu katolickim.

  Po śmierci doktora, w Ośrodku Zdrowia w Hajnówce, umieszczono jego popiersie oraz tablicę pamiątkową, a w 1998 roku w budynku szpitala przy ul. Lipowej 190 otwarto Izbę Pamięci dra Tadeusza Rakowieckiego. W tym samym roku Towarzystwo Przyjaciół Hajnówki i Miejska Biblioteka Publiczna w Hajnówce wydały książeczkę autorstwa Alli Gryc pt. „Tadeusz Rakowiecki – lekarz – astronom – humanista”. (Oprac. Piotr Bajko)

Galeria