Marusia i Jerzy (Irena Gawęcka i Adam Brodzisz) w jednej ze scen filmu „Z dnia na dzień”, zrealizowanej w Białowieży.

 „Z dnia na dzień” w reżyserii Józefa Lejtesa – to pierwszy film fabularny (jeszcze niemy), do którego część zdjęć została zrealizowana w Białowieży i Puszczy Białowieskiej.

  Ekipa filmowa Józefa Lejtesa przyjechała do Białowieży w drugiej połowie czerwca 1929 roku. Zdjęcia realizował utalentowany operator Hans Scheib. Kręcono je na terenie Nadleśnictwa Jagiellońskiego, na Polanie Białowieskiej i w Parku Pałacowym w Białowieży.

  W „białowieskich” scenach udział wzięli główni aktorzy filmu: Irena Gawęcka (Marusia Radziejowska) i Adam Brodzisz (Jerzy).

  Ponadto w filmie wystąpili: Wiesław Gawlikowski (mąż Marusi), Maria Gorczyńska (Katia), Lech Owron (sędzia wojskowy), Lucjan Żurowski (isprawnik), Jerzy Kobusz, Władysław Walter.

  Scenariusz filmu „Z dnia na dzień” został oparty na powieści Ferdynanda Goetla. Pisarz i reżyser wykroili z niego fragment, stanowiący zamkniętą i zwartą w sobie całość. Powstał klasyczny dramat psychologiczny, którego tłem jest tragedia wielkiej wojny europejskiej. Dwaj polscy żołnierze, służący we wrogich armiach, spotykają się na pobojowisku. Obaj ranni próbują ze sobą walczyć, lecz w końcu ich zapiekłość przeradza się w przyjaźń. Jest to początek przygód, które ich czekają. Wplątana w nie będzie także żona jednego z głównych bohaterów.

  Realizacja zdjęć w Białowieży była utrudniona ze względu na dokuczliwe, wszędobylskie komary. Irena Gawęcka żaliła się dla poznańskiego „Nowego Kurjera” (nr 195/1929): „… Niezbyt gościnnie przyjęły mnie (…) komary, których są tam olbrzymie ilości. Asystent reżysera chodził krok za krokiem za mną z butelką amoniaku w ręce. Zaledwie ukończono zdjęcie – odwracam się i jak na zawołanie wychodzi z krzaków mój „konsyliarz”.

  Również Józef Lejtes dobrze zapamiętał te krwiopijne owady: „… muszę wspomnieć, że natrafiliśmy w Białowieży na nieprzewidzianego, a zaciętego wroga w postaci... komarów. Nie ma pan pojęcia, jakie męczarnie przechodziliśmy wszyscy. Najwięcej ucierpiała naturalnie płeć piękna w osobie p. Ireny Gawęckicj, która, czując niezliczone ukąszenia złośliwych bestyj, musiała jednocześnie grać zakochaną i rozmarzoną”.

  Po opuszczeniu Białowieży ekipa filmowa kręciła jeszcze sceny plenerowe w majątku Ruda na Polesiu, oddalonym około trzydzieści kilometrów od Brześcia n. Bugiem. Tutaj także były problemy z komarami.

  Film „Z dnia na dzień” miał premierę 25 października 1929 roku. Wyświetlany był jednocześnie w następujących miastach: Warszawa (kino „Pan” i „Capitol”), Lwów („Kopernik”, „Marysieńka”), Kraków („Uciecha”, „Wanda”), Katowice („Rialto”), Bydgoszcz („Cristal”), Poznań („Słońce”), Lublin („Corso”), Sosnowiec („Zagłębie”), Białystok („Modern”), Wilno („Hollywood”).

  Film Józefa Lejtesa zyskał przychylne oceny krytyków filmowych. Podkreślano, że odznacza się on przede wszystkim żywą akcją, dobrą reżyserią i wspaniałymi zdjęciami plenerowymi z Puszczy Białowieskiej oraz Polesia. Treść filmu została umiejętnie dostosowana do wymagań kina i dzięki temu napięcie i zainteresowanie u widza nie słabnie w miarę rozwijającej się akcji. Film uznano jako nowy, poważny krok do przodu w rozwoju polskiego przemysłu filmowego.

Józef Lejtes do chwili wybuchu II wojny światowej zrealizował jeszcze 11 filmów fabularnych, w tym kilka ekranizacji literackich. Został uznany za jednego z najwybitniejszych polskich reżyserów okresu międzywojennego. W czasie wojny nakręcił pełnometrażowy film dokumentalny o walkach Brygady Karpackiej na Bliskim Wschodzie i w płn. Afryce. Po wojnie, przez pewien czas, przebywał w Izraelu, następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Nadal realizował filmy, ale przedwojennego sukcesu nie udało mu się już powtórzyć. Współpracował z telewizją (nakręcił m.in. jeden z odcinków „Bonanzy”). Jego marzeniem było zrealizowanie filmu o Januszu Korczaku – niestety, żadna z wytwórni nie zainteresowała się tą propozycją. Józef Lejtes zmarł w Los Angeles, 27 maja 1983 roku, w wieku 81 lat. (Oprac. Piotr Bajko)

Galeria