Julian Ścibor

Julian Ścibor (właściwie Julian Karol Mikołaj Ścibor-Marchocki), herbu Ostoja – oficer, rolnik, inżynier. W latach 1956-1961 kierował Ośrodkiem Hodowli Rzadkich Zwierząt Białowieskiego Parku Narodowego.

Urodził się 20 października 1899 w Lubomli (woj. wołyńskie). Syn Juliana i Jadwigi z domu Jaxa-Małachowska. Miał siedmioro rodzeństwa.

W okresie międzywojennym administrował majątkami hrabiny Żółtowskiej na Nowogródczyźnie. Mieszkał w Koreliczach (ok. 20 km od Nowogrodka).

Około 1923 roku zawarł związek małżeński z Anną z domu Hulewicz. Z tego małżeństwa urodziła się córka Jadwiga (1924) i syn Stanisław (1926).

Po wybuchu wojny Julian wyruszył na front. Później przedostał się do Francji, walczył w Anglii. Dosłużył się stopnia rotmistrza WP.

W czerwcu 1941 roku Sowieci wywieźli żonę Juliana i ich syna do Aczyńska na Syberii, a brzemienną córkę w 1943 roku zamordowali sowieccy bandyci, razem z jej mężem i teściową.

Do kraju Julian wrócił w 1947 roku. Razem z żoną i synem zatrzymał się w Pruszczu Gdańskim. Podjął pracę w Liceum Ogrodniczym jako nauczyciel.

W marcu 1956 roku J. Ścibor odwiedził Białowieżę, gdzie od 1 maja 1955 roku funkcjonował Ośrodek Hodowli Rzadkich Zwierząt (przemianowany później na Ośrodek Hodowli Żubrów), podlegający Białowieskiemu Parkowi Narodowemu. Opiekę nad żubrami sprawował w tym czasie leśniczy Stefan Twerdochlib.

Z początkiem lipca 1956 roku Julian Ścibor objął kierownictwo OHRZ. Na stanowisku tym pozostawał do 30 czerwca 1961 roku. Po odejściu ze stanowiska Ścibora, opiekę nad żubrami, do czasu powołania nowego kierownika, powierzono strażnikom hodowcom – Konstantemu Kozakowi i Janowi Potoce.

Julian Ścibor rozpoczął opiekę nad żubrami w okresie, kiedy powstawało stado wolnościowe. Janusz Gill wspomina w „Zarysie fizjologii żubra” (Warszawa 1999): „Cały wysiłek był wówczas skierowany na poznawanie zachowania się żubrów w Puszczy. Pan Ścibor był pilnym obserwatorem życia żubrów na wolności. Jednocześnie był gospodarzem dość intensywnie prowadzonej wtedy hodowli zagrodowej. Wówczas linia wszystkich płotów w zagrodach wynosiła 36 kilometrów. Wymagały one stałej kontroli i napraw (...). W tamtych czasach ja wykonywałem swoje doświadczenia i obserwacje. Te ostatnie były możliwe dzięki temu, że p. Ścibor zawsze był gotów jechać ze mną, sankami lub dwukółką do Puszczy albo do zagród (…)”.

W marcu 1959 roku J. Ścibor otrzymał bron służbową.

Julian Ścibor początkowo mieszkał na terenie Parku Pałacowego w Białowieży, następnie przeniósł się z żoną do świeżo wyremontowanego domu w osadzie Zwierzyniec. Tutaj urządził sobie małe gospodarstwo przydomowe, trzymał m.in. krowę.

Oprócz pracy zawodowej Julian Ścibor udzielał się społecznie. 3 stycznia 1958 roku w Białowieskim Parku Narodowym zostało założone Koło Terenowe Ligi Ochrony Przyrody, które skupiało także miejscowe placówki naukowe i szkołę podstawową. Ścibora wybrano prezesem tego Koła. Julian Ścibor współuczestniczył w organizowaniu przewodnictwa turystycznego na terenie Białowieży. Był jednym z wykładowców pierwszego kursu przewodnickiego, który odbył się w latach 1957-1958. Zasiadał także w komisji egzaminacyjnej tego kursu. Sam zajmował się oprowadzaniem wycieczek, w tym często specjalistycznych (np. w 1960 roku oprowadzał po rezerwacie żubrów uczestników II Międzynarodowego Sympozjum na temat patologii zwierząt ogrodów zoologicznych, które odbywało się w Warszawie). Podczas wyborów do rad narodowych, przeprowadzonych 16 kwietnia 1961 roku, J. Ścibor uzyskał mandat radnego Gromadzkiej Rady Narodowej w Białowieży.

Julian Ścibor starał się popularyzować wiedzę o żubrach w społeczeństwie. Publikował w czasopismach naukowych, popularnonaukowych, branżowych. Opisywał proces rozwijania się hodowli żubra w Polsce oraz jego życie na wolności w Puszczy Białowieskiej. Swoje publikacje ilustrował często wykonanymi przez siebie zdjęciami.

Po przejściu na emeryturę, Julian Ścibor przeniósł się z żoną Anną do wsi Wysychy (pow. wyszkowski). Odwiedzali jeszcze czasem Białowieżę, byli tutaj m.in. w czerwcu 1963 roku.

Julian Ścibor zmarł 23 września 1972 roku, w wieku 72 lat, a jego żona, Anna – 1 czerwca 1990 roku, w wieku 89 lat. Oboje spoczywają we wspólnym grobie na cmentarzu w Postoliskach (pow. wołomiński).

Wykaz publikacji Juliana Ścibora:

1) Ze świata przyrody. Rodzaje zwierząt, które wymierają. Słowo Pomorskie, 1923, nr 47, s. 3-4.
2) Żubry rodzą się już na wolności. Przyroda Polska, 1957, nr 7, s. 11.
3) W białoruskiej części Puszczy Białowieskiej. Przyroda Polska, 1958, nr 5-6, s. 7.
4) Bobry w Puszczy Białowieskiej. Las Polski, 1958, nr 19, s. 26.
5) Żubry białowieskie. Medycyna Weterynaryjna, 1959, nr 11, s. 712- 713.
6) Der Wisent (Bison bonasus L.) im Urwald von Białowieża. Acta Theriologica, 1958 [rok wyd. 1959], nr 14, s. 296-299.
7) Beobachtungen über die in Freiheit lebenden Wisente im Urwald von Białowieża. Acta Theriologica, 1959 (r. wyd. 1960), nr 13, s. 312-314.
8) Żubry na wolności w Puszczy Białowieskiej. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 1960, z. 3, s. 18-25.
9) Żubry w Puszczy Białowieskiej. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 1961, z. 3, s. 16.
10) Die Entwicklung der Wisentzucht im Urwald von Białowieża. Acta Theriologica, 1961, nr 5 s. 57-61.
11) Hodowla żubra w Polsce / Razvedenie zubrov v Pol’she. [W:] Materiały I i II Konferencji Polsko-Radzieckiej. Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, Zarząd Ochrony Przyrody, Warszawa, 1965, s. 19-30 + 121-122.
12) Kronika żałobna: Jan Potoka 1900-1965. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 1966, z. 4, s. 48.
13) (z Ludwikiem Ortweinem) – Żubry w Białowieży i w Borkach. Las Polski, 1958, nr 19, s. 21-22.

J. Ścibor opracował także mapkę rozmieszczenia ośrodków hodowli żubrów i ogrodów zoologicznych posiadających żubry w Polsce i krajach europejskich, która została zamieszczona na okładce książeczki Stanisława Kasprzyka p.t. „Białowieski Park Narodowy”, wydanej w 1960 roku. (Oprac. Piotr Bajko)

Galeria