Gawriił Ilizarow - radziecki ortopeda, urodzony w Białowieży

Jedyny - jak dotychczas - białowieżanin, który udało się osiągnąć ogólnoświatową sławę. Ojciec tego genialnego radzieckiego ortopedy, Abram Mordechajewicz, znalazł się w Białowieży przypadkowo.

   Po wybuchu I wojny światowej został wcielony do armii rosyjskiej. Pułk, w którym służył, trafił akurat w okolice Puszczy Białowieskiej. Abram zdezerterował z wojska. W Białowieży poznał młodą Żydówkę Gołdę, z którą się ożenił i tutaj zamieszkał. Urodziło się im sześcioro dzieci (czterech chłopców i dwie dziewczynki) – wszystkie przyszły na świat w Białowieży. Gawriił urodził się jako pierwszy - 15 czerwca 1921 roku. Ilizarowie prowadzili w Białowieży sklep z artykułami spożywczymi. Cała rodzina opuściła tę miejscowość w 1930 roku, udając się do wsi Kusary, leżącej na pograniczu Azerbejdżanu i Dagestanu.

   Młody Gawriił ukończył szkołę powszechną i rozpoczął naukę w szkole medycznej w Dagestanie. Następnie podjął studia medyczne w Krymskim Instytucie Medycznym, które ukończył w 1944 roku, w Kazachstanie, dokąd ewakuowano cały Instytut po napaści Niemiec na ZSRR. G. A. Ilizarow został skierowany jako lekarz do pracy w wiejskim szpitalu w obłasti kurgańskiej na Zauralu.

   Pomimo, że nie był chirurgiem, zajmował się leczeniem licznych w tym okresie urazów z okresu wojny. W ten sposób zdobył doświadczenie w leczeniu zaburzeń układu kostnego. W 1950 roku opracował metodę stabilizacji zewnętrznej oraz wydłużania i korekcji kształtu kości kończyn, opartą na opisanym przez siebie zjawisku osteogenezy dystrakcyjnej. Rok później opatentował aparat własnej konstrukcji, składający się z metalowych pierścieni łączonych ze sobą przy pomocy prętów i mocowanych do kości drutami Kirschnera. Aparat ten nazwany został nazwiskiem swego wynalazcy. W 1955 Ilizarow został ordynatorem oddziału chirurgicznego kurgańskiego szpitala. Jego pracami zaczęli się interesować inni radzieccy ortopedzi. Początkowo szersze badania nad nową metodą prowadzono w Instytucie Swierdłowskim. Wyniki były bardzo dobre, jednak odległość między instytutem a miejscem pracy Ilizarowa stwarzała pewne problemy organizacyjne. W 1966 roku powstało więc w Kurganie naukowo-problemowe laboratorium będące oddziałem Instytutu Swierdłowskiego. G. A. Ilizarow został powołany na stanowisko jego kierownika.W 1969 roku laboratorium przekształcono w filię leningradzkiego Instytutu Ortopedii i Traumatologii, a w grudniu 1971 roku w Kurganski Naukowo-Badawczy Instytut Klinicznej i Eksperymentalnej Ortopedii i Traumatologii. W 1987 roku Instytut przemianowano na Wszechzwiązkowy, a w 1993 roku, już po śmierci jego dyrektora, w Rosyjskie Centrum Naukowe „Rekonstrukcyjna Traumatologia i Ortopedia”, któremu nadano imię G. A. Ilizarowa. Z czasem metody Ilizarowa zostały uznane przez środowiska medyczne ZSRR. W początkach lat osiemdziesiątych metodę Ilizarowa zaczęto stosować także za granicą. Instytut w Kurganie stał się jednym z największych szpitali ortopedycznych na świecie.

    W 1983 roku G. A. Ilizarow prowadził we Włoszech kursy, w których uczestniczyło 300 lekarzy z sześciu państw Europy. W 1991 roku został profesorem Rosyjskiej Akademii Nauk. Opublikował ponad 600 prac naukowych, w tym 3 monografie. Jest autorem 194 wynalazków w zakresie klinicznej i eksperymentalnej ortopedii i traumatologii oraz biomechaniki, z których 13 opatentował za granicą.

   W 1978 roku otrzymał Nagrodę Leninowską, a w 1981 – tytuł Bohatera Pracy Socjalistycznej. Był też zasłużonym wynalazcą ZSRR, a w latach 1989-1991 deputowanym ludowym do Rady Najwyższej ZSRR. Pośród licznych nagród Ilizarow najbardziej cenił sobie nadawany przez dzieci „Order Uśmiechu”. Szereg nagród otrzymał za granicą, m.in. we Włoszech, Palestynie, Jordanii. Czarodziejowi z Kurgana, gdyż tak właśnie nazywano często G. A. Ilizarowa, poświęcono olbrzymią ilość publikacji, pisano o nim powieści, opowiadania i wiersze. Profesor stał się także prototypem wielu bohaterów filmowych i teatralnych.

   Gawriił Ilizarow zmarł 24 lipca 1992 roku. W pierwszą rocznicę śmierci w Kurganie otwarto muzeum jemu poświęcone. Rok później wystawiono pomnik dłuta Jurija Czernowa, a w 1995 roku, dla uczczenia pamięci wybitnego ortopedy, zaczęto wydawać czasopismo naukowo-praktyczne pt. „Gienij ortopiedii” (Geniusz Ortopedii). (oprac. Piotr Bajko)

Galeria