liczba ludności (2009r.)	ok.530 osób
po raz pierwszy oznaczona na mapie	1784r.
Dzielnice Białowieży
Warto zobaczyć: Zastawa - największa galeria w Internecie

Zastawa - początkowo wieś na Polanie Białowieskiej, obecnie część (dzielnica) miejscowości Białowieża.

  Prof. Michał Kondratiuk wyprowadza nazwę wsi od „zastawy” w znaczeniu: zapora, grobla do zatrzymywania wody (wieś leży nad rzeką Narewką), lub od rosyjskiego i białoruskiego „zastáva” w znaczeniu: rogatka ewentualnie oddział wartowniczy. Są też próby wyprowadzania nazwy wsi od jej położenia — za stawem. Trzeba jednak pamiętać, że w okresie, kiedy wieś powstawała, staw w tym miejscu nie istniał. Starsi mieszkańcy Białowieży posługiwali się powszechnie nazwą „Zastow”, z akcentem na pierwszą sylabę.

   Zastawa po raz pierwszy została oznaczona na mapie w 1784 roku, ale bez podania jej nazwy. Mapę tę wykreślił geometra królewski Michał Połchowski. Wsi nie wymienia jeszcze ani spis z 1790 roku, ani inwentarz folwarku Białowieża z 1796 roku. W dokumentach pojawia się dopiero w 1797 roku. Jest to akt funduszu cerkwi „pod Stoczkiem”, sporządzony przez głównego naczelnika ekonomii brzeskiej Jana Szczepanowskiego.

  W 1892 roku Zastawa posiadała 32 gospodarstwa. Tyle samo gospodarstw naliczono również w sierpniu 1915 roku, przed exodusem ludności z tego terenu w głąb Rosji. Zastawę zamieszkiwało wówczas 175 osób.

  Pod koniec XIX wieku na Zastawie otwarta została szkoła ludowa (dla chłopców). Przy niej założony został sad owocowy.

   W czasie I wojny światowej Zastawa została niemal całkowicie spalona. Odbudowana została w okresie międzywojennym.

  W 1921 roku na Zastawie istniały 54 budynki mieszkalne. Wieś zamieszkiwały 342 osoby (180 mężczyzn, 162 kobiety). Wyznanie rzymskokatolickie podawało 11 osób, prawosławne – 315 osób, ewangelickie – 1 osoba, inne – 15 osób. Narodowość polską podawało 310 osób, białoruską 14 osób, żydowską – 2 osoby, inną – 16 osób.

"Zastawa" od strony osady "Krzyże" (2009r.)

  W okresie międzywojennym na Zastawie funkcjonowały następujące placówki handlowe: sklepy mięsno-wędliniarskie Andrzeja Wietrowa i Teodora Szeletuna, sklepy spożywcze Mejera Zająca, Lejba Wołkostawskiego i Arona Szustera, sklep spożywczo-galanteryjny Kejli Klejnermana oraz jadłodajnia i kawiarnia Mieczysława Szychulca.

  W latach dwudziestych na Zastawie działały koła Białoruskiej Włościańsko-Robotniczej „Hromady” i Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi. Ze znanych działaczy tego nurtu należy wymienić Olgę Gabiec i Daniela Dronia.

  W lipcu 1944 roku Zastawa ponownie stanęła w ogniu; podpalił ją oddział węgierski osłaniający odejście Niemców z terenu Białowieży. Całkowitemu zniszczeniu uległa najstarsza część, nazywana Zastawą-Wsią (zabudowa wzdłuż ulicy o tej samej nazwie).

  Po wojnie wieś została odbudowana i rozbudowana. Obejmuje ona dzisiaj obszar ograniczony ulicami: Zastawa, Olgi Gabiec i Grudkowska. Inne ulice Zastawy, to: Józefa Paczoskiego, Michała Polecha, Południowa, Nowa, Polna, Kolejowa. Zastawa tworzy odrębne sołectwo.

Zielona Niedziela - Białowieża/Zastawa (24.04.1960)

  W 1960 roku na Zastawie wybudowano łaźnię publiczną, która funkcjonowała do drugiej połowy lat 80-tych. W pobliżu łaźni mieścił się geesowski sklep spożywczy-przemysłowy, który został zlikwidowany w 1999 roku.

   W 1962 roku na Zastawę został przeniesiony „Bar pod Żubrem”, który funkcjonował przez cztery lata na Stoczku. W 1968 roku jego funkcję przejęła nowo wybudowana geesowska restauracja „Żubrówka”. Obok restauracji znajdowała się remiza strażacka.

  W 1964 roku w pomieszczeniu remizy strażackiej otwarto klub „Ruchu”. Przez pewien czas mieściła się tutaj także Gminna Biblioteka Publiczna.

   W 1978 roku na ul. Zastawa położono asfalt. W 1983 roku doprowadzono linię wodociągową i położono chodniki. W czerwcu 1998 roku jezdnię zerwano, by w następnym roku móc przeprowadzić kanał burzowy. Ponownie nawierzchnię asfaltową ul. Zastawa otrzymała w lipcu 2000 roku. Wówczas wznowiony został na niej ruch kołowy.

Zielona Niedziela - Białowieża/Zastawa. Sadzi drzewko Nadleśniczy N-ctwa Zwierzyniec Lech Miłkowski (24.04.1960)

   Z ważniejszych obiektów, znajdujących się obecnie na Zastawie, należy wymienić: hotel i restaurację „Żubrówkę”, pensjonaty „Gawrę” i „Wejmutkę”, Ośrodek Wypoczynku Rodzinnego „Ostoję”, siedzibę Oddziału PTTK, parking z gospodą, sklepy – spożywczy („Jarzębinka”) i motoryzacyjny, zakład naprawy samochodów, liczne kwatery turystyczne, skansen budownictwa drewnianego ludności ruskiej Podlasia oraz ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy Bractwa Młodzieży Prawosławnej w Polsce.

  W 1988 roku Zastawę zamieszkiwały 534 osoby, w 1998 – 703 osoby, obecnie mieszka tutaj ok. 530 osób.

  Z Zastawy pochodzą m.in. prof. chemii Mikołaj Tarasiewicz, Jerzy Wołkowycki – białoruski dziennikarz i literat, Mikołaj Wołkowycki – artysta malarz i rzeźbiarz, dr nauk med. Sergiusz Tarasiewicz, Sergiusz Dowbysz – rzeźbiarz ludowy, Jan Wołkowycki – malarz i muzyk ludowy, Włodzimierz Wołkowycki – działacz samorządowy, przewodniczący kilku kadencji Rady Gminy Białowieża. (oprac. Piotr Bajko, zdjęcia: Janusz Korbel)

Galeria