Charakterystyczna dla puszczańskich wsi zabudowa (2009r.)
założone	XIXw.
Ludność (2006r.)	103 os.
Warto zobaczyć: Budy- największa galeria (autor: Krzysztof Parzych)

Wieś położona na polanie śródleśnej (pow.1,5km²) w sercu polskiej części Puszczy Białowieskiej

  Nazwa nawiązuje do archaicznego typu budynku mieszkalnego: półziemianki z otwartym paleniskiem. Jeszcze w okresie międzywojennym w takich budach mieszkali tu internowani przez Rząd II Rzeczpospolitej żołnierze armii powstańczej Stanisława Bułak-Bałachowicza. We wsi znajduje się skansen "Sioło Budy" prezentujący ludowe budownictwo z przedpola Puszczy (nazwa "sioło" w gwarach wschodnich oznacza osadę). Na końcu wsi (w kierunku Teremisek) znajduje się bogate skupisko dębów, wiele z nich w obwodzie mierzy ponad 4 m.

Historia wsi

Historia wsi Budy, Teremiski i Pogorzelce jest ściśle związana z przebiegiem zasiedlania i użytkowania Puszczy Białowieskiej. Wraz z wejściem Puszczy w 1589 roku w skład królewskich dóbr stołowych zaczęło się kontrolowane użytkowanie Puszczy poprzez "wchody", czyli prawo użytkowania lasu. Systematyczna eksploatacja Puszczy rozpoczęła się w XVII w. Jej gruntowną reformę wprowadził w XVII w. Antoni Tyzenhauz. Uruchomił on nowe ośrodki dostarczające przetworzone produkty leśne np. węgiel drzewny, smołę, dziegieć, popiół, potaż. Wówczas wewnątrz puszczy powstały osady przemysłowe Budy, Pogorzelce i Teremiski. Do pracy w przemyśle leśnym sprowadzono specjalnie ludność z Mazowsza. Osady puszczańskie zakładane były na ziemiach królewskich w dobrach stołowych. Mieszkańcy byli zwolnieni z odrabiania pańszczyzny. Ich zajęciem poza pracą w lesie był udział w polowaniach monarszych (za tą pracę dostawali dodatkowe wynagrodzenie).

 Wieś Budy założyli budnicy wytapiający smołę i wyrabiający potaż w położonym niedaleko uroczysku Szczekotowo. Na wykarczowany przez siebie teren przenieśli się w drugiej połowie XIX w. Brak jakichkolwiek źródeł potwierdzających istnienie Bud w końcu XVIII wieku – jak się to podaje w różnych informatorach i przewodnikach. Na ten problem zwracał uwagę już Otton Hedemann.

    W czasie I wojny światowej wszyscy mieszkańcy opuścili domy by ruszyć w głąb Rosji za wycofującą się armią carską. Po powrocie w latach 1918-1924 odbudowali spalone siedliska. W okresie międzywojennym większość z nich znalazła zatrudnienie w przemyśle leśnym.

   17 września 1939 roku we wsi został pochowany kpr. Bolesław Bierwiaczonek. W 1941 r. wszystkie wsie leżące wewnątrz Puszczy zostały spacyfikowane przez Niemców: domostwa spalono a mieszkańców wysiedlono poza obszar leśny. Podczas pacyfikacji na terenie wsi Budy 25 lipca 1941 r. został zastrzelony przez hitlerowców Józef Dobrzyński. Właściciele powrócili po wojnie by ponownie odbudować gospodarstwa. Wieś próbowała też zlikwidować władza ludowa. Z inicjatywy Ministerstwa Leśnictwa w 1948 roku przygotowano plan przesiedlenia mieszkańców Bud, Teremisek i Pogorzelc na ziemie poniemieckie, w okolice Gołdapi. Opróżnione w ten sposób polany puszczańskie miały zostać zalesione. Wobec braku zainteresowania ze strony mieszkańców w 1949 z akcji przesiedleńczej zrezygnowano.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa białostockiego.

Dzień dzisiejszy

Współczesne siedliska lokowane są w nawiązaniu do dawnych wzorów: w centrum polany, po obu stronach przecinającej ją drogi. Wsie mają układ szeregówki (utrzymano porządek przestrzenny z XVIII w.). Otoczone są polami uprawnymi i współczesnymi łąkami. Zaprzestano użytkowania wielu działek rolniczych. Zachodzi na nich proces naturalnego zarastania. (oprac. i zdjęcia: Krzysztof Parzych)
 

Galeria