Mapa "Pozycya Białowieża z dwóma oznaczonemi do Polowania Ogrodami."

NAJCIEKAWSZE MAPY ZE ZBIORU

Pełna nazwa tego zbioru map brzmi: „Mappa Geometryczna Traktu J.K.Mci z Przyległościami Geografice położonemi każdey Stacyi udzielnie ultimus Augusti 1784 deliniowana. Połchowski Geom. SRM”.

  Atlasik ten, pochodzący z prywatnych zbiorów Stanisława Augusta Poniatowskiego, przechowywany jest w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie i oznaczony: AK – 147/ZBSA/4-2K2. Oprawiony jest w skórę z tłoczonymi inicjałami królewskimi (S.A.). Był on ofiarowany królowi w związku z jego przejazdem przez ekonomię brzeską na sejm w Grodnie w 1784 roku i odbytym w tym czasie polowaniem w Puszczy Białowieskiej. Mapy naszkicowane zostały dość estetycznie tuszem na papierze zbliżonym do obecnego bristolu. Ryszard Zaręba („Sylwan” Nr 2/1962) określa je jako „formę panegiryku ofiarowanego królowi przez geometrę Michała Połchowskiego”.

  Poszczególne mapy posiadają następujące tytuły:

1. Plan Pierwszy Traktu z Lady przez Straż do Białowieży.
2. Plan drugi Traktu z Białowieży do Krynicy.
3. Mappa Geometryczna Lesnictwa JKMo Białowiezkiego ze wszystkiemi przyległemi Dyfferencyami.
4. Pozycya Białowieża z dwóma oznaczonemi do Polowania Ogrodami.
5. Stacya z Krynicy w Szereszewie.
6. Trakt z Szereszewa do Szczerczewa.
7. Stacya z Krynicy w Szereszewie.
8. Plan Traktu z Szczerczewa do Kobrynia.
9. Pozycya Kluczow w Ekonomij JKMo Brzeskiey.
10. Plan Traktu z Kobrynia y Kanału Muchawieckiego w Horodcu.
11. Summaryusz całego Traktu przez Ekonomią JKMo Brzeską z Lady do Horodca.
12. Polijometrya to jest Odległość Gubernij y Kluczow Ekonomij JKMości Brzeskiey milami wyrażona

  Mapy te dotyczą obszaru Puszczy Białowieskiej i najbliższych okolic. Stanowią bardzo cenny dokument, gdyż materiałów kartograficznych dotyczących Puszczy z okresu przedrozbiorowego nie posiadamy. Na szczególną uwagę zasługuje „Mappa Geometryczna Leśnictwa JKMo Białowiezkiego z wszystkiemi przyległemi Dyfferencyami”. Szkic ten w skali około 1:380 000 podaje ówczesne granice z podziałem na straże. Ciekawą mapą jest też Pozycya Białowieża z dwóma oznaczonemi do Polowania Ogrodami”. Jest to szkic dwóch ogrodzonych zwierzyńców, które były przeznaczone do polowań królewskich.

  W dziewięć lat później Michał Połchowski dokonał pomiaru Puszczy Białowieskiej. Informuje o tym m.in. leśniczy prużański, Eugeniusz de Ronka na łamach „Powszechnego Dziennika Krajowego” – Nr 95 z 6 kwietnia 1830 roku (str. 428): „... pierwszy pomiar puszczy uskutecznił bardzo porządnie Połchowski ieometra królewski, w roku 1793 za panowania Króla Polskiego Stanisława Augusta: a z rozkazu ministeryum skarbu w 1816 r. pomiar ten był tylko sprawdzony przez ieometrę Galisiewicza”.

  Michał Połchowski herbu Junosza, komornik piński i przysięgły geometra, w 1780 roku wydzierżawił klucz jamneński (z pominięciem wsi osockich). W 1791 roku, pracując nad pomiarami Puszczy Białowieskiej, otrzymał na 50 lat kolonię Policzna, położoną przy rzece i wsi o tych samych nazwach. Kolonia ta znajdowała się 7 km na zachód od oddziału 760. Na nadanie złożyły się dwa przywileje: jeden – na „nieużyteczny” obręb składający się z 19 włok, drugi na wieś Policznę z 9 i pół włokami oraz 13 dymami. Roczny czynsz ustalono w wysokości 193,10 zł. W 1797 roku Paweł I odebrał Połchowskiemu wieś Policznę i podarował ją księżnej Gagarinowej. W odpowiedzi na skargę Połchowskiego, że nie ma on włościan do obrabiania gruntów, dano mu w zamian sąsiednią wieś Panasiuki.

  Fotokopia zbioru map wykonanych przez Michała Połchowskiego (łącznie z mapą Puszczy z 1793 roku) dostępna jest w bibliotece Białowieskiego Parku Narodowego pod nr inw. 1705. (oprac. Piotr Bajko)

NAJCIEKAWSZE MAPY ZE ZBIORU: