Orłówka w okresie wiosennym (2007r.)

Długość:  7,5km

Powierzhnia zlewni: 38,59 km²

Żródła: granica oddziałów 345 i 374

Ujście: Narewka,  oddz. 283

Rzeki (Puszcza Białowieska)

Rzeka Orłówka (zwana dawniej Jelarką, Jelonką, Jelanką) jest prawostronnym dopływem Narewki (dorzecze Narwi). Zlewnia Orłówki w całości znajduje się na terenach leśnych i zajmuje powierzchnię 38,59 km kw., przy czym niewielki jej fragment (około 0,5 km kw.) występuje na terenie Białorusi.

  Rzeka nie ma wykształconego źródła. Długość cieku jest zmienna i zależna od warunków meteorologicznych. W górnym i środkowym biegu, w lecie i na jesieni, najczęściej wysycha. Zbigniew Dylewski, odwiedzając Orłówkę w drugiej połowie października 1937 roku, zauważył: „Zaiste dziwna to jest rzeczka: w górnym swym biegu, w pobliżu źródeł jest zupełnie wyschłą, w jej korycie rosną teraz obficie pokrzywy, jaskier rozesłany, śledziennica, przytulia i inne zioła, natomiast w dolnym biegu płynie woda – widocznie jakieś tam po drodze jest źródlisko, bo nawet dość wartko płynie woda w głębokim korycie!” („Echa Leśne”, Nr 52/1937 r.).

  W zwyczajnych warunkach pogodowych rzeka bierze początek na terenach bagiennych w oddziałach 345 i 374. Wówczas ciek osiąga swą maksymalną długość około 7,5 km. Do rzeki Narewki Orłówka uchodzi w oddziale 283. Rzeka płynie przez teren płaski. Źródła jej znajdują się na wysokości 161 m n.p.m., a ujście – na wysokości 153,1 m n.p.m. Spadek podłużny cieku wynosi 1,38 ‰.

  Zagłębienie Orłówki biegnie przez środek Obszaru Ochrony Ścisłej Białowieskiego Parku Narodowego. Rzeka płynie w kierunku zachodnim. Na terenach źródliskowych koryto rzeki wyznaczają na pewnym odcinku przepusty betonowe położone pod Trybem Masiewskim. W ten sposób umożliwiono grawitacyjny spływ wody pod nasypem, na którym znajduje się droga. Przy drodze Objazdowej w latach 50-tych zrobiono niewielkie podpiętrzenie dla celów badawczych. Budowla ta podnosi nieznacznie poziom wody w cieku, zwiększając retencję korytową i zabezpieczając okoliczne tereny bagienne przed przesuszeniem. Obecnie jest w bardzo złym stanie technicznym. W 1956 roku PIHM ustawił na rzece wodowskazy.

  Orłówka posiada kilka niewielkich dopływów okresowych, odprowadzających wodę z terenów bagiennych znajdujących się w oddziałach 371, 372, 373.

Orłówka w pobliżu "Drogi Objazdowej" (2009r.)

  Wzdłuż cieku rozciągają się dobrze zachowane lasy łęgowe olszowo-jesionowe. W przewodniku, wydanym z okazji IV Zjazdu Polskiego Towarzystwa Botanicznego, Józef Paczoski obszar ten scharakteryzował następująco: „Wzdłuż tej rzeczki na niskiej, wilgotnej i zabagnionej gdzieniegdzie glebie występuje typowy olszniak („oles”) jesionowy. Wysokopienne olsze czarne i jesiony stanowią główny element tego typu lasu. Prócz tego przytrafiają się świerki, które w Białowieży przechodzą przez wszystkie prawie typy drzewostanów, rzadziej brzozy, dęby, graby i inne elementy „grudowe”.

  Wokół rozległego obszaru źródliskowego, w uroczysku Wielkie Kletno (oddziały 374, 375), istniał pierwszy w puszczy ogromny ogrodzony zwierzyniec, założony jeszcze za czasów Stefana Batorego. Poszerzono go i odnowiono za panowania Augusta III (odtąd nazywano go Augustowym Sadem). Ze specjalnie wzniesionej altany August III z dworem strzelał do napędzanej zwierzyny. W 1784 roku polował tu także Stanisław August Poniatowski. Obecnie śladów zwierzyńca i altany myśliwskiej brak.

  Nad Orłówką można też odnaleźć ślady dawnej osady. Znajdują się one w oddziale 314 (uroczysko Orłów Stok).

  Na rzece Orłówce okresowo pojawiają się bobry, próbując zbudować na niej tamy. W jej okolicy bytują też żubry. W oddziale 342 znane jest uroczysko Ihryska, gdzie żubry mają w zwyczaju tarzać się po kąpieli.

Tama zbudowana przez bobry na Orłówce (2009r.)

  Nad rzeką Orłówką zdarzają się ważne odkrycia naukowe. Np. Teresa Pojmańska w dniu 5 września 1957 roku, prowadząc badania nad fauną pasożytniczą ślimaków lądowych w Białowieskim Parku Narodowym, na nadrzecznej łące znalazła jeden egzemplarz bursztynki pospolitej zarażonej sporocystą Leucochloridium paradoxum Carus. Było to pierwsze odkryte stanowisko tej sporocysty w Polsce. Z kolei mikolog Tomasz Majewski w 1973 roku, na rozkładającym się owocniku huby w oddziale 314, w łęgu na brzegach Orłówki, znalazł pewien nieznany dotąd okaz z rodziny owadomórków (grzyby pasożytujące wewnątrz owadów), który w 1986 roku opisał jako nowy dla nauki gatunek: Euphoriomyces huggertii Majewski.

  Zdarza się i tak, że Orłówka wykorzystywana jest w celach edukacyjnych. Np. pracownicy Ośrodka Edukacji Przyrodniczej Białowieskiego Parku Narodowego podczas odbywających się 23 kwietnia 2006 roku w Warszawie obchodów Dnia Ziemi, zaprezentowali przygotowaną przez siebie makietę tej rzeki wraz z zasiedlającymi jej brzeg organizmami. Makieta została wykorzystana do przeprowadzenia gier i zabaw edukacyjnych wśród młodzieży.

  Orłówka jest bardzo malowniczą i urokliwą rzeką. Często staje się inspiracją dla artystów malarzy. Już w okresie międzywojennym Włodzimierz Siwierski namalował tutaj obraz pt. „Rzeczka Orłówka”, którego reprodukcję zamieściło czasopismo „Echa Leśne” w numerze 21 z 1936 roku. Także współcześni malarze często ją malują, a fotograficy fotografują. Na Orłówkę możemy też natrafić w literaturze pięknej. Z tego strumienia puszczańskiego pili wodę poeci – uczestnicy V Pleneru Poetyckiego Opole- Białowieża 1977: Harry Duda, Zygmunt Kętrzyński i Tadeusz Soroczyński. (oprac. Piotr Bajko)
 

Galeria