Franciszek Ksawery Błoński

Lekarz, botanik, badacz flory krajowej – w tym Puszczy Białowieskiej.

  Urodził się w 1867 roku w Warszawie. Wychowywał się na wsi pod Kałuszynem. Florystyką zainteresował się w gimnazjum, w okolicy Warszawy prowadził obserwacje fenologiczne. Florę zaczął badać z powodzeniem podczas studiów na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego (1886-1891). Ogłoszona przez niego w tym czasie praca o grzybach otrzymała srebrny medal.

  W czasie studiów odbywał liczne wyprawy botaniczne do różnych miejsc na obszarze kraju. W latach 1887 i 1888 odbył wraz z Karolem Drymmerem i Antonim Ejsmondem dwie wycieczki do Puszczy Białowieskiej. O pierwszej wycieczce napisze w „Pamiętniku Fizyjograficznym” (T.VIII – 1888): „Na zwiedzenie puszczy Białowieskiej poświęciliśmy prawie trzy tygodnie czasu, mianowicie od 17 Lipca do 7 Sierpnia 1887 r. Korzystając z pięknej pogody i chcąc jak największą przestrzeń puszczy zbadać, ekskursyje odbywaliśmy codziennie. Pośpiech ten wcale nie był zbyteczny, deszcze bowiem ciągłe i zimna na początku Sierpnia przeszkodziły nam spędzić jeszcze tydzień czasu, jak to było zamiarem naszym, wśród wspaniałych lasów, bujnej roślinności zielnej i aromatycznego powietrza. Zwiedziliśmy część środkową, wschodnią, południową i zachodnią, t.j. prawie 2/3 części puszczy Białowieskiej, pozostała niezbadana tylko część północna”.

 Druga wycieczka odbyła się w 1888 roku, w dwóch turach: wiosennej (24 maja – 18 czerwca) i letniej (19 lipca do 16 sierpnia), już bez Antoniego Ejsmonda. F. Błoński poznał wówczas także Puszczę Świsłocką.

  Podczas tych dwóch wycieczek F. Błoński zbadał nie badane jeszcze na tym niezwykle ciekawym terenie rośliny zarodnikowe. Zebrał łącznie i oznaczył 380 gatunków grzybów, 61 gatunków porostów, 34 gatunki wątrobowców i 121 gatunków mchów liściastych; opisał przy tym kilka nowych gatunków grzybów.

  Wyniki swych prac w Puszczy Białowieskiej badacze opublikowali w wydawanym w Warszawie „Pamiętniku Fizyjograficznym”:
1) Franciszek Błoński, Karol Drymmer, Antoni Ejsmond – Sprawozdanie z wycieczki botanicznej, odbytej do puszczy Białowieskiej w lecie 1887 roku. (T. VIII, 1888, str. 59-155);
2) Błoński Franciszek, Drymmer Karol – Sprawozdanie z wycieczki botanicznej do Puszczy Białowieskiej, Ladzkiej i Świsłockiej w 1888 roku. (T. IX, 1889, str. 55-115);
3) Błoński Franciszek – Spis roślin skrytokwiatowych zebranych w r. 1887 w Puszczy Białowieskiej. Pamiętnik Fizyograficzny (T. X, 1890, str. 129-190).

  Równolegle z Białowieżą F. Błoński opracował grzyby („Fungi polonici novi” – 1889), mchy („Conspectus muscorum Poloniae” – 1889) oraz wątrobowce („Hepaticae polonicae” – 1890-1891) Królestwa Polskiego. Później badał rośliny kwiatowe Mazowsza i Gór Świętokrzyskich. Po śmierci prof. Feliksa Berdau’a dokończył redakcję „Flory Tatr”.

 Tuz po ukończeniu studiów medycznych osiadł w 1891 roku w Spiczyńcach na Ukrainie. Pracował jako lekarz fabryczny kilku cukrowni. Zajmował się jednocześnie florystyką. Gromadził odpowiednie książki, zielniki. Publikował nieduże artykuły z historii botaniki i florystyki. Opisał 8 nowych gatunków grzybów i kilkanaście nowych odmian roślin kwiatowych (nie wszystkie jednak gatunki zostały uznane za nowe).

 F. Błoński zmarł 17 kwietnia 1910 roku, zaraziwszy się tyfusem od pacjenta. Jego liczącą ponad 3 tysiące tomów bibliotekę florystyczną wraz z zielnikami zakupiło Towarzystwo Naukowe Warszawskie. (Oprac. Piotr Bajko)
 

Galeria