 |
|
Grupa harcerzy przed pomnikiem J.Piłsudskiego
w Białowieży (lata 30-te XXw.)
|
| ustawiony |
1934r. |
| zdemontowany |
1942r. |
| Pomniki Białowieży |
 |
 |
Inicjatorem budowy pomnika marszałka Piłsudskiego w Białowieży był Oddział Związku Rezerwistów i Byłych Wojskowych z Bielska Podlaskiego. W 1931 roku zawiązał się komitet budowy, na czele którego stanął inż. Stefan Modzelewski, ówczesny dyrektor Dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży. Pomnik zaprojektował mieszkaniec Białowieży - Jan Komorowski.
Pomnik zbudowano z lekko ociosanych granitowych głazów, uformowanych tak, że całość przypominała grotę czy też przepołowiony ostry kopiec. W centralnej części wmurowana była mosiężna płyta przedstawiająca popiersie J. Piłsudskiego. Pomnik ustawiono na obrzeżu placu cerkiewnego, w miejscu, gdzie wcześniej stało popiersie cara Aleksandra II.
Fundusze na budowę pomnika pozyskano z dobrowolnych składek ludności powiatu Bielsk Podlaski i pracowników białowieskiej Dyrekcji Lasów Państwowych. Pewne kwoty były przelewane na konto komitetu budowy z dochodów z różnych imprez.
Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 3 czerwca 1934 roku. Zgromadziła ona ponad 6000 osób z Białowieży i okolicznych miejscowości. Reprezentowane były również wszystkie organizacje społeczne Białowieży i Hajnówki. Aktu odsłonięcia dokonał starosta powiatowy w Bielsku Podlaskim - Zelisław Januszkiewicz.
Pomnik marszałka J. Piłsudskiego stanowił centralny punkt odbywających się w Białowieży okolicznościowych wieców, masówek i pochodów, szczególnie z okazji rocznic uchwalenia Konstytucji 3 Maja, odzyskania przez Polskę niepodległości, czy też zwycięskiej bitwy z bolszewikami pod Warszawą w 1920 roku.
 |
|
Obchody Święta 3 Maja pod pomnikiem
J. Piłsudskiego w Białowieży (3 V 1938)
|
W dniu 9 września 1934 roku spod pomnika wyruszyła 4-osobowa sztafeta rowerowa Przysposobienia Wojskowego Leśników, wioząca ziemię z Puszczy Białowieskiej do Krakowa na kopiec sypany ku czci marszałka J. Piłsudskiego. Wraz ze sztafetą PWL do Krakowa wyruszyła również sztafeta białowieskiego Związku Rezerwistów. W następnym roku, 19 marca, przed pomnikiem świętowano rocznicę urodzin Marszałka. W niecałe dwa miesiące później mieszkańców Białowieży zgromadziła przed pomnikiem inna, tym razem smutna okoliczność - zgon Józefa Piłsudskiego. Przez cztery kolejne lata, w rocznicę śmierci Marszałka (12 maja), składano przy pomniku wieńce, czytano także wyjątki z jego pism.
Pomnik, o dziwo, przetrwał szczęśliwie okupację radziecką. Sprofanował go jedynie jeden z mieszkańców Białowieży, który – będąc pod wpływem alkoholu – oblał pomnik czerwoną farbą. Rosjanie, na odchodnym, zdjęli i zabrali ze sobą płytę z płaskorzeźbą marszałka.
Według informacji Tadeusza Łaźnego z Bielska Podlaskiego, pomnik rozebrali Niemcy latem 1942 roku. Głazy z pomnika przez dłuższy czas przechowywane były na posesji nr 54 przy ulicy Stoczek (dzisiaj - gen. A. Waszkiewicza), należącej do miejscowej Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska’”. Jeden z głazów (w całej kompozycji - centralny) przechowywany był na placu kościelnym.
Marszałek Józef Piłsudski Białowieżę odwiedził tylko raz, i to na bardzo krótko. Przez dwa dni - 22 i 23 września 1920 roku - przebywał w Hajnówce. W drodze do Białegostoku zahaczył właśnie o Białowieżę.
Podjęte w ostatnich latach przez Białostocki Oddział Związku Piłsudczyków starania o odtworzenie pomnika marszałka Józefa Piłsudskiego w Białowieży zakończyły się powodzeniem. Nowy pomnik odsłonięty został 28 listopada 2008 roku. Znajduje się on na terenie Parku Dyrekcyjnego, obok siedziby dawnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży.
W miejscu, na którym stał pierwszy pomnik J. Piłsudskiego, ustawiono w 1959 roku olbrzymi głaz, upamiętniający ofiary masowych egzekucji dokonywanych tutaj przez okupanta hitlerowskiego. (oprac. Piotr Bajko)
